dood en zo

Nagesprekken dood en zo: In november en december van 2017 leid ik op uitnodiging van het Noord Nederlands Toneel vier nagesprekken bij de voorstelling dood en zo. Deze voorstelling wordt gespeeld door grand-old-lady Annemarie Prins en de veel jongere actrice Eva Duijvestein. De nagesprekken zijn in Theater Bellevue in Amsterdam op 15 en 16 november, op 21 november in het Parktheater in Hoorn en op 6 december in de Toneelschuur in Haarlem. NRC/Handelsblad publiceerde recentelijk een interview met Annemarie Prins en tekstschrijver Sophie Kassies.

Het NNT schrijft op haar website over dood en zo: Een intieme, persoonlijke voorstelling op het scherpst van de zeis.

dood en zo met Annemarie Prins (84) en Eva Duijvestein (40) is een intieme, persoonlijke voorstelling waarin doodgaan wordt ontleed in even smartelijke als schaamteloos grappige taferelen.

Vanuit verschillende hoeken begluren de actrices de dood. Hij heeft vele gezichten. De droomdood: zonder lijden en met je dierbaren rond het bed. Het wilde, bij voorbaat verloren gevecht tegen het grote zwart. De lange, moeizame glijvlucht naar het graf. Hij kan verlosser zijn. Of moordenaar. Hij stelt niks voor, want zo belangrijk is een leven niet. Hij is almachtig, want rukt je liefste weg. En wie wil je zelf zijn? Wat doe je? Ga je de dood tegemoet om je naasten je teloorgang te besparen? Of vertrouw je op hun liefde en eindig je als stinkend wrak?

Kort nadat Annemarie Prins en Eva Duijvestein een paar jaar geleden vriendschap sloten, startte hun samenwerking aan dood en zo. Het idee voor de voorstelling ontstond bij Annemarie Prins, uit onvrede over het publieke discours rond sterven. Al te vaak wordt gesproken in grote, abstracte begrippen en vanuit gefixeerde standpunten. Het debat blijft ver verwijderd van het tastbare, lichamelijke, persoonlijke. Er is weinig ruimte voor twijfel en (zelf)onderzoek. In het theater, tastbaar, lichamelijk en persoonlijk als het is, kan volop getwijfeld en onderzocht worden.

Op het toneel resoneert de vriendschap tussen de actrices mee. Het leeftijdsverschil is steeds zichtbaar, de waarschijnlijkheid van het verlies evenzeer. Met de aardse, beeldende tekst die Sophie Kassies maakte op basis van hun opgetekende gesprekken, geven Annemarie Prins en Eva Duijvestein in de regie van Hendrik Aerts vorm aan hun angsten, wensen en lusten.

Hendrik Aerts behoort sinds 2017 als acteur en regisseur tot het vaste ensemble van het Noord Nederlands Toneel.

Over de nagesprekken:

Tijdens de landelijke tournee van de voorstelling dood en zo organiseren we 'Benedictijnse gesprekken', om het voorstellingsbezoek nog wat te verdiepen. Dat zijn begeleide gesprekken waarin op gestructureerde wijze gezamenlijk verder ingegaan wordt op het thema van de voorstelling. De gesprekken gaan voorbij aan het simpelweg uitwisselen van persoonlijke reflecties en ervaringen.

Het Noord Nederlands Toneel zoekt bij iedere voorstelling naar een vorm van een inleiding of nagesprek die past bij het karakter van de productie. Bij dood en zo hebben wij gekozen voor een relatief kleine groep. De meest interessante uitkomsten van de Benedictijnse gesprekken willen wij later delen met een groter publiek.

Bezoekers van de voorstelling kunnen zich van te voren aanmelden voor het Benedictijnse gesprek. In deze variant op de Benedictijnse dialoog worden deelnemers uitgenodigd om van het individuele naar het collectieve denken te schakelen. Gespreksleider en begrafenisondernemer Karel Winterink laat een kleine groep deelnemers in drie opeenvolgende gereglementeerde rondes concentreren en reflecteren op een tekstfragment uit de voorstelling. Zodoende nemen zij kennis van elkaars gedachten, luisteren in aandacht en delen met elkaar datgene wat er echt toe doet.

Op dit moment staan de volgende gesprekken gepland:

Amsterdam
op 15 en 16 november, Theater Bellevue vanaf 17.30 uur

Hoorn
op 21 november, Parktheater vanaf 15.30 uur

Haarlem
op 6 december, Toneelschuur vanaf 21.45 uur

Reserveren kan alleen via de website van het desbetreffende theater. Let op: er is beperkt plek.

Death Cafe en Birth Cafe

Karel Winterink en Claudia van Dijk leiden resp. een Death Cafe en Birth Cafe, een samenkomst van zelfonderzoek en intens luisteren in antwoord op de vraag: Wat is jouw ervaring met de dood en geboorte?

Donderdag 6 juli, 2017 van 21.00 – 23.00 uur, Amsterdamse Bos. Voor informatie en/of aanmelding: info@uitvaren.com. Zie ook: www.uitvaren.com/kunst en www.opnieuwkijken.nl

Er is geen leven zonder dood. De dood bestaat bij de gratie van het leven. Onze kijk op het leven wordt voor een groot deel bepaald door onze relatie met de dood. In die zin zijn leven en dood onafscheidelijk met elkaar verbonden. In sommige situaties is de scheidslijn tussen leven en dood heel dun. Wat is de relatie tussen onze eerste en laatste adem? En wat willen we daarover met elkaar bespreken vanuit onze eigen ervaringen?

In antwoord op deze vragen organiseren Karel Winterink, Trui Simmelink en Claudia van Dijk als start van DOOD èn Cure Park op één locatie gelijktijdig een Birth Cafe en een Death Cafe in het Amsterdamse Bos.

Na een korte inleiding, gaan we uiteen in twee groepen. In de ene groep staat de vraag “Wat is jouw ervaring met de dood?” centraal, in de andere groep “Wat is jouw ervaring met geboorte?”

De avond wordt vervolgd met een groepsgesprek met maximaal zes deelnemers. Iedere deelnemer krijgt tien minuten de gelegenheid om antwoord te geven op de centrale vraag.

Na een korte pauze wordt de bijeenkomst per groep afgesloten met een kort nagesprek.

Wat zijn Birth Cafe en Death Cafe?

Het zijn ongedwongen bijeenkomsten met (vaak voor elkaar onbekende) mensen die samen komen om aan tafel thuis, in het café of andere (semi) openbare ruimte, met elkaar over de dood en geboorte te praten.

Het doel van de cafés is om ons meer bewust te maken van het belang om over geboorte en dood te praten en daardoor elkaar te helpen meer te halen uit ons eigen leven.

De deelnemers nemen elkaars verhalen zoals ze zijn; de impact van de verhalen wordt bij de verteller gelaten. De achterliggende methodes die worden gebruikt zij die van zelfonderzoek door de vertellers en intensief luisteren door de andere aanwezigen.

De bijeenkomst heeft geen therapeutische doelstelling en/of de vooropgezette betekenis van rouwverwerking.

 

Hari Katha: Stories and Songs of the Infinite

Henry Marshall (psychologist and storyteller together with musicians Jeroen de Geus and Jay Jay van Sleen) deepens stories from the old Eastern source of Hari Katha, songs and stories of the Infinite.

Saturday, 15 July 2017, 21.00 – 23.00 h, Amsterdamse Bos. For registration and/or information: info@uitvaren.com. Zie ook: http://www.inpeacenet.com.

Jesse Boon from Onder Woorden wrote her impressions about the performance on her blog https://onderwoorden.nu/2017/07/17/werkplaats-van-weerstand-en-oordeel/, in Dutch.

About Hari Katha

From time immemorial, humans have wondered, “What’s it all about?” Some of the best answers are to be found in the stories and songs that have passed down generation to generation. Every culture has its treasured tales and legends, its ballads and hymns. The mantras and myths of the Himalayas have a special place in this tradition… and they have a special place in my heart. In the East, a program of stories and songs of God / the Infinite is called “Hari Katha.” It’s a fusion of inspiring stories, devotional singing, and cosmic theater.

Our evening in het Amsterdamse Bos will be an opportunity to experience Hari Katha focused around the life/death transition. We will take a journey into the Self. We’ll hear inspiring tales from Eastern myths of transformation. We’ll sing musical mantras that sustain us on this path. We’ll share about how to incarnate these teachings into our lives.

This is a hot topic for me personally. My beloved partner Rickie Moore left her body in April 2016. As her time of “leaving” approached our guiding lights were, “I am not my body, I am not my personality… I am.” These fundamental principles of Eastern wisdom continue to sustain me. I’ll share about my journey with the intention to support you in living your highest principles. Music from Jeroen de Geus and Jay Jay van Sleen will help us on our way.

Join us! We’ll sing the old songs, tell the old stories, and share our newly-discovered truth.

About Henry Marshall

I’m a GGZ psychologist, counsellor, and coach in private practice in the center of Amsterdam. For me it's a calling to empower people to awaken to their potential for healing and personal development. My passion is leading mantra chanting groups. It's a delight to help people sing out these powerful vibrations and go deep into meditative stillness or expressive free dance. I'm humbled and overjoyed that the mantra CDs I've recorded with Playshop Family Musicians open hearts and calm minds around the world. It's a dream come true to spread these inspiring sounds into the hearts and lives of many souls.

MEDICIJNWIEL

Stance Oonk (kunstenaar) legt volgens sjamanistische traditie het medicijnwiel; een magische plek met o.a. visualisatie, wandelingen, verbeelding en healing.

Vrijdag 14 juli, 21.00 – 23.00 uur, Amsterdamse Bos. Voor informatie en/of aanmelding: info@uitvaren.com. Zie ook www.stanceoonk.nl

Medicijnwiel

Het medicijnwiel is ontwikkeld door het Indiaanse volk. Het is de cirkel van kennis die de volledigheid van alles bevat. De weg van het medicijnwiel volgen is de weg van je spirit volgen.

In het Amsterdamse Bos wordt het medicijnwiel op een open plek gelegd. De locatie verandert hierdoor in een magische plek. Bij aankomst worden de gasten gezuiverd met salie en zo ingewijd in de stilte. Via een meditatie/visualisatie brengen we ons bewustzijn naar de cirkel van het leven en de plek waar je je op dit moment bevindt. Vervolgens wordt dit bewustzijn vormgegeven in klei of andere materialen aanwezig in het bos. Het medicijnwiel kan je inzicht geven over hoe verder te lopen op je pad.

Toelichting medicijnwiel

Het medicijnwiel vertelt over de cirkel van het leven in contact met de sterrenstanden en de cycli in de natuur. Het heeft heel veel lagen. Het wiel kan gelegd worden op een leven maar ook op een dag of een project. Het wiel kan je laten zien op welk moment je je bevindt op je pad en hoe de goede weg te lopen.

De stenen van het zuiden naar het noorden worden de goede rode weg genoemd. Het is belangrijk te weten wat er leeft in je hart. Vervolgens is het belangrijk te spreken vanuit je hart om zo een heilige plek te maken. Krijg je een test of een crisis en ga je door het vuur, dan kun je je ego zuiveren, waardoor je jezelf en anderen eert. Als je eervol leeft ben je in waarheid en leef je op een zuivere manier. Dit is de weg voor het dagelijks leven. In het rood de betekenis van de zes stenen op de verticale lijn.

En de weg van oost naar west wordt de blauwe weg van spirit genoemd. De kwaliteiten en energie die nodig zijn om een spiritueel leven te belichamen. Je start in het oosten met een goddelijk plan. Je ontvangt duidelijkheid met wijsheid en kennis en ga je door het vuur voor zuiverheid, vertrouwen en overgave.

Over Stance Oonk

Beeldend kunstenaar Stance Oonk (’s Hertogenbosch,1959) voltooide in 1986 haar opleiding aan de Hogeschool voor de Kunsten in Amsterdam. Ze exposeert regelmatig en is opgenomen in verschillende particuliere en publieke collecties zoals Teylers Museum in Haarlem. Naast kunstenaar is ze docente en geeft ze trainingen waarbij persoonlijke ontwikkeling en kunst gecombineerd worden. Zie www.stanceoonk.nl

Als kunstenaar verdiept ze zich ook in vakgebieden als filosofie, psychologie en spiritualiteit en, meer in het bijzonder, het sjamanisme. Het sjamanisme, de oudste spirituele stroming, is een verzamelnaam voor uiteenlopende vormen van  spiritueel leiderschap.

Het werk van Stance Oonk is een zoektocht naar essentie. Wat is zuiver? Wat is een zuivere heldere lijn? Inhoud volgt vorm. De zuivere lijn vind je door het los laten van het ego, wanneer je in het veld van de stille aanwezigheid bent. Daar is geen angst voor dood. Leven en dood is een proces van doorlopende verandering. Van durven loslaten (niet hechten) en verantwoordelijkheid dragen. In haar werk volgt Stance Oonk het medicijnwiel.

EEN AVOND IN HET BOS

Irene Fortuyn (kunstenaar) leidt tijdens Een avond in het bos, een Socratische dialoog om de plaats van de dood in cyclische systemen en de betekenis daarvan voor onze perceptie van de dood nader te onderzoeken.

Donderdag 13 juli 2017, 21.00 – 23.00 uur in het Amsterdamse Bos. Voor informatie en/of aanmelding: info@uitvaren.com. Zie ook: www.irenefortuyn.nl en www.ketterenco.nl

Over Socratische Gesprek

Een socratisch gesprek gezamenlijk filosoferen op basis van argumenten. Het is een systematisch overleg om een gemeenschappelijk antwoord te vinden op een fundamentele vraag. Deze vraag staat gedurende het gehele gesprek centraal. De deelnemers werken intensief samen. Anderen overtuigen van een mening is niet aan de orde. De deelnemers stellen vragen, luisteren nauwkeurig en denken gezamenlijk na. Een socratisch gesprek is vooral een zelfonderzoek. De deelnemers zijn gebonden aan enkele eenvoudige maar bepalende regels zoals de herhaling, geen citaten of kennis van buiten inbrengen en geen productiedwang. De weg van het gezamenlijk zoeken naar een antwoord is belangrijker dan het uiteindelijke antwoord op de centrale vraag.

Het gesprek ontleent zijn naam aan Socrates, de leermeester van Plato. Hij probeerde anderen tot inzicht te brengen door hen vragen te stellen, voorbeelden te laten geven en ervaringen met hen te analyseren. Zijn uitgangspunt was dat je een inzicht niet verwerft door het voorgeschoteld te krijgen, maar alleen door zelf te denken.

Over Irene Fortuyn

Sinds ze in de jaren tachtig internationaal bekend werd onder de naam Fortuyn/O’Brien, en veel tentoonstellingen en projecten realiseerde in binnen- en buitenland, is de openbare ruimte altijd belangrijk geweest in het werk van beeldend kunstenaar Irene Fortuyn: als inspiratie, als onderzoeksterrein en als ruimte voor cyclische, sociale en sculpturale interacties en installaties. Zij volgde haar opleiding aan de Tehatex in Nijmegen, en Rijksacademie in Amsterdam en studeerde aan de universiteiten van Amsterdam en Leiden. Sinds 2007 is zij onder het motto Een wereld zonder ketters is een wereld zonder vragen artistiek directeur van Stichting Ketter&Co.

Ketter&Co stelt zich ten doel de maatschappelijke, sociale en stedelijke ruimte te verbeteren. Ketter&Co initieert en realiseert daartoe projecten, stelt vragen en brengt partijen uit verschillende disciplines en van verschillende samenstelling bij elkaar waarmee verbindende oplossingen onderzocht en tot stand gebracht worden.

Eén van de projecten van de stichting is de Collectie Veenhuizen, geïnspireerd en gerealiseerd in het Drentse gevangenisdorp.

 

 

 

WEERZIEN

Robin van ’t Haar (kunstenaar) laat zich voor het ritueel Weerzien inspireren door een denkbeeldige ontmoeting met zijn overleden moeder.

Zondag 9 juli 2017, 21.00 - 23.00 uur, Amsterdamse Bos, voor informatie en/of aanmelding: info@uitvaren.com. Maximaal aantal deelnemers: 10. Voor informatie over Robin zie: www.robinvanthaar.nl en www.cityscripts.com

Weerzien is een ritueel georganiseerd door Robin van ‘t Haar. Het gaat over ons dierbare personen die zijn gestorven. Iedereen krijgt vroeg of laat in zijn leven te maken met rouwen om het verlies van dierbare personen. Deze overledene blijft in onze herinnering altijd dezelfde leeftijd houden – alsof ze bevroren zijn geraakt in de tijd. Maar hoe zou het zijn als deze persoon met ons mee zou groeien? Van ‘t Haar wil de bezoekers meenemen naar een denkbeeldige situatie waarin ze de overleden persoon in het heden weer ontmoeten. Hoe zou die ontmoeting er uit kunnen zien? Na een introductie van Robin van ‘t Haar zal het publiek worden uitgenodigd om zelf een persoon in gedachten te nemen die er niet meer is. Gedurende vijf rituele stappen zal het publiek een denkbeeldige ontmoeting met deze persoon vormgeven.

Robin van ‘t Haar (Dalfsen, 1974) studeerde beeldende kunst aan de Academie Minerva in Groningen en haalde zijn Master Degree Fine Art aan het Piet Zwart Institute in Rotterdam. Momenteel geeft hij les aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam. Hij heeft o.a. opdrachten uitgevoerd voor de NoordZuidlijn Amsterdam, het Ministerie van Sociale Zaken Den Haag, Schiphol Amsterdam en het Spaarneziekenhuis Hoofddorp en geëxposeerd in onder meer De Appel Amsterdam, TENT./Witte de With Rotterdam, VHDG Leeuwarden en Smart Project Space Amsterdam. Van ‘t Haar woont en werkt in Amsterdam. In 2016 verscheen van hem een bijzonder in eigen beheer uitgegeven boek ‘Jij viel om - ik viel om’, waarin hij door de ogen van een kind de dag beschreef dat zijn moeder zelfmoord pleegde.

Rouwarbeid van Ine Mulder, vormgever, onderzoekt samen met haar gasten de manier waarop de herinneringen aan een dierbare kunnen worden gekoppeld aan de vijf stadia van rouw.

Jesse Boon schreef er over: Zweten op een afscheid, zie  https://onderwoorden.nu/2017/07/09/zweten-op-een-afscheid/

Zaterdag 8 juli 2017, 21.00 – 23.00 uur, Amsterdamse Bos, voor informatie en/of aanmelding: info@uitvaren.com. www.monumentalista.com. Maximaal aantal deelnemers: 15

Jesse Boon van Onder Woorden schreef een impressie over Rouwarbeid op haar blog, zie https://onderwoorden.nu/2017/07/09/zweten-op-een-afscheid/.

Ine Mulder (1982, productontwerper) is in 2007 afgestudeerd aan de Design Academy Eindhoven. Tot 2014 heeft ze als freelancer gewerkt op het snijvlak van mode, design en beeldende kunst. Ze werkte o.a. voor kunstenaar Irene Fortuyn, modeontwerper Bas Kosters en ze doceerde twee jaar aan de Willem de Kooning Academie, afdeling Lifestyle & Design.

Ine is altijd gefascineerd door mode en medische wetenschappen. Haar vroege werk was vrijwel altijd gerelateerd aan één van deze twee thema’s (maar meestal aan allebei tegelijkertijd). Na enkele gebeurtenissen in de privésfeer gooide ze het roer om en richtte ze eind 2014 Monumentalista op. Monumentalista is een ontwerpbureau voor grafmonumenten en andere producten die helpen bij afscheid en herinnering.

Ine Mulder over het ontstaan van haar atelier: Mijn moeder overleed in 2008. Ze hield van ‘gewoon, maar bijzonder’, dus wilden we een monument dat daarbij paste. Ondanks dat ik ontwerper was, zag ik het niet zitten om een monument voor haar te maken. Dat vond ik gewoon te moeilijk. Maar na vier jaar niets geschikts gevonden te hebben besloot ik het tóch zelf te gaan doen: Mijn moeder was speels en had er lol in om stiekem bloemen te zaaien op onverwachte plekken. Ze hield vooral van vergeet-me-nietjes en ieder voorjaar werd de blauwe bloemenzee in onze tuin wilder en groter. Overal zaaide het spul zich uit. In de borders, op het bouwland, tussen de tegels van het terras. Ik heb een bloembed van beton voor haar gemaakt, als speelplaats voor de natuur: om zich tussen te wurmen, te overwoekeren, te sterven en weer op te komen.

BIG MAMA – EEN VANITAS VOOR FRANCISCUS

Gijs Assmann (kunstenaar) houdt een Benedictijnse Dialoog naar aanleiding van zijn beeld Big Mama - een vanitas voor Franciscus.

Vrijdag 7 juli 2017, 21.00 – 23.00 uur, Amsterdamse Bos, voor informatie en/of aanmelding: info@uitvaren.com. Maximaal aantal deelnemers: 16. Voor meer informatie over Gijs' werk: www.gijsassmann.com

De Dood

Aanleiding voor mijn deelname aan DOOD i.h.k.v. Cure Park is recente ervaring met De Dood in mijn privé leven. Ziekte van mijzelf en een familielid brachten de eindigheid van het leven als een realiteit in mijn leven.  Basis voor mijn bijdrage aan Cure Park is de manier hoe Franciscus van Assisi de Dood benaderde. Voor Franciscus was de Dood aan het einde van zijn leven geen bedreiging meer, maar een bijna vriendelijke realiteit, die hij omarmde als Zuster Dood: geen abstractie maar een familielid, een nabije. Zo wil ik Zuster Dood ervaarbaar maken. Niet als het dreigende einde maar een liefdevolle geborgenheid, sensueel, koesterend, moederlijk en verzorgend.

Doel van de bijeenkomst in het Amsterdamse Bos is om met bezoekers deze ervaring van de Dood als zuster te delen. Dat probeer ik te doen door overgave en berusting in de eindigheid van het leven. Dat kan gebeuren door zingeving van wat achter je ligt, het zoeken naar de zin, de bedoeling of het doel van het leven of van grote gebeurtenissen in het leven. Of het trachten dit doel zelf te scheppen.

Mijn bijdrage zal bestaan uit drie delen:

  • 1. aanwezigheid van het beeld Big Mama - Vanitas voor Franciscus, een voorstelling van De Dood (zie bijgesloten afbeeldingen). Het beeld wordt geleend van het Franciscanerklooster Laverna in Amsterdam
  • 2. stiltemeditatie om het beeld Big Mama - Vanitas voor Franciscus. Gemediteerd wordt op de gedachte van plaatsnemen in het beeld en een korte tekst van/over Franciscus
  • 3. contemplatieve dialoog over de opgedane ervaring

BIG MAMA - VANITAS VOOR FRANCISCUS (collectie Nederlandse Orde van Franciscanen, klooster Laverna, Amsterdam)

 Het begint met het verhaal van Franciscus, die – als de geneesheer hem bevestigt dat zijn dood nadert – zegt: ‘Wees welkom, zuster Dood’. De dood is voor hem geen bedreiging meer. Net zo als in het lied van broeder Zon, zijn ook zuster Water en broeder Vuur geen bedreiging meer, maar een vriendelijke, voorkomende, verwante werkelijkheid. Een zuster die hem – als het moment daar is – warmhartig in haar armen zal opnemen en dragen.

 Dat verhaal wekte bij Gijs Assmann de herinnering op aan het moment dat een vriendelijke stem hem aansprak en vroeg: ‘Kom je even binnen?’ Hij keek op en zag een zwaargebouwde zwarte vrouw hem uitnodigen. De warmbloedige moederlijkheid van deze vrouw deed hem bijna op haar verzoek ingaan. Sindsdien benadert hij de dood niet meer met ironie, als een grap; niet als man met een zeis, maar als een zus, als familie. Stel u, je, eens voor, hoe zuster Dood net zo op hem wacht als hij op haar. Daar zit ze te mediteren, klaar om hem te verwelkomen als een Pieta, als Maria die haar kind terug ontvangt. 
Of luister naar het verhaal van Nina, een meisje van vier – haar ouders liggen in scheiding. Ze rent naar dit beeld en kruipt in de armen van Big Mama bij haar weg, zoekend naar troost, naar veiligheid.

  Kijk nog eens goed: onder bij het krukje van Big Mama – je ziet het amper – ligt nog een vlinder en wat zaaddozen van de klaproos of de papaver. De vlinder zo broos, zo doorschijnend en teer, vochtig nog, opfladderend uit de pop: symbool van overgang en transformatie. De zaden van de papaver vele jaren ondergronds wachtend tot het moment dat ze opengaan naar het licht: een lichtkiemer is de papaver. Klaprozen, symbool van levensdrang op de slagvelden van de eerste wereldoorlog in Vlaanderen.

Tekst: Hans Sevenhoven

CONTEMPLATIEVE DIALOOG

De contemplatieve dialoog is aan het einde van de jaren zeventig op de Filippijnen ontwikkeld door een groep Benedictijnen. Stel je geen gewone dialoog voor, geen spontaan heen en weer, geen geanimeerde discussie met prikkelende vragen en antwoorden. Oogmerk is juist discussie te voorkomen en op een ander dan discursief niveau met elkaar in gesprek te komen. En wel over een vooraf gekozen tekst, in dit geval een gedicht.
De dialoog bestaat uit drie rondes, die een voor een beginnen met het lezen van de gekozen tekst. Dat laatste kan door iedereen gebeuren, niet noodzakelijk door de gespreksleider. Aan het begin van de eerste ronde volgt na het voorlezen een pauze, om ruimte te maken voor persoonlijke bezinning. De tekst kan ook een aantal malen achter elkaar worden voorgelezen.
In de eerste ronde vertellen de deelnemers welk gedeelte hen is opgevallen of heeft geraakt. Het gaat daarbij om een paar woorden, regels of verzen, niet meer. Desgewenst mogen ze daarbij een kleine toelichting geven en uitleggen waarom dat ene stukje tekst er voor hen uitspringt. Maar ook die toelichting moet bondig blijven, om elke deelnemer te laten nadenken over het voor haar of hem meest wezenlijke.
In de tweede ronde vertellen de deelnemers wat hen het meest heeft geraakt of hen het meest is opgevallen in de eerste ronde, dat wil zeggen: bij wat ze andere deelnemers hebben horen zeggen. In deze ronde wordt gewerkt met een vaste formule: ‘Ik heb gehoord dat’. Dus niet: ‘ik hoorde Annette Bak zeggen dat’, nee, de reacties blijven anoniem en hebben uitsluitend betrekking op de inhoud.
In de derde ronde worden de deelnemers uitgenodigd te vertellen wat ze van de sessie denken mee te nemen. Dat zijn letterlijk de woorden waarmee ze worden uitgenodigd te beginnen: ‘Ik neem mee dat’, ‘Wat ik meeneem is’. Ook hier dus een vaste formule, opnieuw bedoeld om te voorkomen dat deelnemers op elkaar gaan reageren (en gaan begrijpen dat ze in deze setting meer schakel zijn dan uniek individu). In deze ronde mag iedereen spreken wanneer hij wil, in tegenstelling tot ronde één en twee, die zijn met de klok mee. In beginsel neemt in deze derde ronde elke deelnemer één maal het woord.

In ronde één en twee mag iedereen als hij wil een beurt overslaan, dit trouwens opnieuw met een vaste formule: ‘Ik geef het door’. In de derde ronde is niemand verplicht te spreken; sowieso is het bij een contemplatieve dialoog belangrijk te snappen dat luisteren even belangrijk is dan spreken. Natuurlijk mogen de deelnemers pen en papier gebruiken, dat is bij een grotere groep zelfs aan te bevelen. Aan het slot van de derde ronde – dus aan het slot van de sessie – geen samenvattingen of conclusies, evenmin een open gesprek of een evaluatie. Het gezegde klinkt na en hoe… dat weet gelukkig niemand.
Rol van de gespreksleider is betrekkelijk eenvoudig. Hij/zij legt de procedure uit, bepaalt de rustpauzes, nodigt deelnemers uit te spreken en begrenst hen wanneer ze dreigen uit te wijden. Bij het begin is belangrijk de deelnemers de tijd te gunnen om met de tekst te verkeren, per slot is dit een manier van bidden of mediteren (mediteren in de oorspronkelijke betekenis van het woord), met als leidraad de vraag wat de woorden op dit moment teweeg brengen. Niet wat ze betekenen, maar wat ze doen, nu, hier, in dit lichaam.

Big Mama - Vanitas voor Franciscus, 2004, aluminium, 1,54 x 1,23 x 1,12 m.
uit de collectie van de Nederlandse Orde van Franciscanen.

SHADOW WORLD

Rosa Verhoeve (fotograaf) en Sandra van Elewout (beeldend kunstenaar) nemen hun gasten mee op een zoektocht naar de potentie van het schemergebied in onszelf, het punt waar licht en donker elkaar raken.

Donderdag 16 juli 2017, 21.00 – 23.00 uur in het Amsterdamse Bos

Maximaal aantal deelnemers: 20

Voor informatie en/of aanmelding: info@uitvaren.com, http://sandravanelewout.kunstinzicht.nl   http://www.rosaverhoeve.com

Jesse Boon schreef haar impressie over Shadow World op haar blog van Onder Woorden, zie https://onderwoorden.nu/2017/07/18/labyrinth/

Rosa heeft onderstaande lijst met fotografen en weblinks gemaakt:

Noboyushi Araki - Sentimental Journey (vrouw in boot)
Link naar introductie over zijn werk: http://www.dazeddigital.com/photography/article/31219/1/your-ultimate-guide-to-nobuyoshi-araki

Masahisa Fukase - The Solitude of Ravens - of zoals het in de nieuwe uitgave van MACK heet: Ravens
Link naar artikel Guardian: https://www.theguardian.com/artanddesign/2015/jul/13/masahisa-fukase-photographed-nothing-but-his-wife

Lauren E. Simonutti - 8 Rooms, 7 Mirrors, 6 Clocks, 2 Minds and 199 Panes of Glass
Link naar haar galleriste: http://www.edelmangallery.com/artists/artists/o-z/lauren-e.-simonutti.html
Link naar video, waarin Lauren over haar eigen werk praat: http://www.edelmangallery.com/artists/artists/o-z/lauren-e.-simonutti.html

Eugene Richards & Dorothea Lynch - Exploding into life.
Link naar website: https://eugenerichards.com
Video die ik heb laten zien: https://eugenerichards.com/multimedia/2015/5/5/exploding-into-life

Sally Mann - Deep South en Body Farm series.
Website Sally Mann: http://sallymann.com

Southern Landscapes

Body Farm


aanrader: http://sallymann.com/selected-works/proud-flesh

Nancy Borowick: The Family Imprint
Link naar website: http://www.nancyborowick.com/cancer-family/the-family-imprint/

Andrei Tarkovsky – Ivan’s Childhood, 1962 – Last scene:
https://www.youtube.com/watch?v=Rh5M3ILZCW0

Rosa Verhoeve 

Doodgaan doen we allemaal. Voor de meesten van ons is de eigen dood iets wat hoort bij de verre toekomst. Voor sommigen is de dood dichterbij. Ik ben één van hen: ik weet dat ik niet heel oud zal worden. Ik leef sinds september 2016 met de diagnose darmkanker en weet simpelweg niet hoe lang ik nog heb.

Deze wetenschap maakt dat ik veel meer in het nu leef, want “straks” en “later” zijn onzekere factoren voor mij geworden. Ik omarm alles wat het leven mij brengt, zowel het heel donkere als het heel lichte. En de kanker zie ik niet als mijn vijand, maar als mijn grootste leermeester.

Ondanks dat we allemaal weten dat licht én donker bij het leven horen, kost het vaak moeite om die donkere kant te accepteren. Haast automatisch verzetten we ons tegen alles wat we als onaangenaam ervaren. En als het onaangename onze eigen donkere kant betreft, onze schaduw, dan willen we die liever helemaal niet zien. Laat staan dat wij willen stilstaan bij onze eigen vergankelijkheid.

Als één van de gasten van Karel Winterink’s programma DOOD, wil ik deze schaduwwereld meer zichtbaar maken. Vandaar dat ik deze avond, samen met kunstenaar Sandra van Elewout, Shadow World heb genoemd.

Op deze avond wil ik graag werk van toonaangevende fotografen laten zien, met als onderwerp de schaduw van ziekte, verlies en dood.

Daarnaast zal ik een korte indtroductie geven over de website van mijn nieuwe project 1001 Days (2017-). Het project bestaat uit zowel tekst, als foto’s en ultrakorte video’s (gemaakt met een iPhone), waarmee ik mijn leven in de nabijheid van de dood wil verbeelden.

Net zoals in de beroemde vertellingen van Duizend-en-één-nacht, waarin de gevangengenomen Scheherazade elke nacht haar leven verlengt door een verhaal aan de koning te vertellen zonder de afloop ervan prijs te geven, hoop ik in woord en beeld extra tijd voor mezelf te scheppen.

Sandra van Elewout
The labyrinth awaits our discovery, for it will guide us through the troubles of our lives to the grand mysterious patterns that shape the web of creation. It will lead us towards the Source and eventually guides us home.
Lauren Artress - Walking a Sacred Path)

Het labyrint is een oeroud symbool voor onze weg naar binnen, naar de kern. Het is één doorlopend slingerend pad, dat de loper langs een aantal wendingen naar het centrum brengt en weer terug naar buiten. Veel mensen verwarren een labyrint met een doolhof. In een doolhof moet je keuzes maken tussen verschillende paden en zoék je je weg, in een labyrint vínd je je weg.

Het labyrint komt in vrijwel alle culturen voor. De oudste bekende labyrinten zijn zo'n 6000 jaar oud en stammen uit het Neolithisch tijdperk, op eilanden in de Middellandse en Aegeïsche Zee. Sinds 300 jaar na Christus komen ze ook in onze Christelijke traditie voor; het bekendste labyrint ligt in de kathedraal van Chartres in Frankrijk.

Begrippen als initiatie, dood, onderwereld en wedergeboorte zijn onlosmakelijk verbonden met het labyrint. Op bijvoorbeeld moeilijke momenten in een leven kun je het labyrint lopen met een vraag, een droom, een mantra of een gebed. De slingerende bochten zijn dan net levenspaden.

Het lopen van een labyrint is niet alleen een individueel proces. Je komt ook andere mensen tegen. Het delen van het smalle pad stemt tot nadenken over hoe je in je leven met ontmoetingen en verbindingen omgaat.

Samen met de bezoekers van DOOD onderzoeken wij, Sandra van Elewout en Rosa Verhoeve, onze omgang met de schaduwkant van het leven, tijdens de overgang van licht naar donker in het Amsterdamse Bos. De avond wordt afgesloten door het lopen van een labyrint en daarna, het delen van elkaars ervaringen.

CV Rosa Verhoeve
Rosa Verhoeve woont en werkt in Amsterdam. Zij is afgestudeerd in Beeldhouwkunst/Autonome Werken aan de Gerrit Rietveld Academie te Amsterdam. Na haar afstuderen woonde ze zeven jaar in een kleine boerengemeenschap in Frankrijk. Daar ontdekte Rosa de beeldende kracht van de camera en werd ze de visuele verhalenverteller van de dorpelingen.

Sindsdien heeft Rosa gefotografeerd in Europa, Afrika (Ethiopië, Kenia, Soedan) en Indonesië. In 2006 heeft zij één van de prestigieuze Zilveren Camera’s gewonnen voor haar fotoserie Salto Vitale, over jeugdcircussen in Ethiopië.

Momenteel werkt Rosa aan de afronding van een langlopend, persoonlijk fotoproject, getiteld Kopi Susu (“koffie met melk”). Met dit in Indonesië en Nederland gefotografeerde project, wil zij haar gemengde afkomst (Indo) verbeelden. Dit project zal resulteren in een fotoboek en een solotentoonstelling (oktober 2017).

CV Sandra van Elewout
Sandra van Elewout woont en werkt in Amsterdam. Ze is afgestudeerd als grafisch ontwerper aan de Hogeschool voor de Kunsten te Utrecht.

Ze heeft ruim 20 jaar als zelfstandig ontwerper voor verschillende instellingen en organisaties gewerkt. Daarnaast is ze altijd haar grote liefde voor 'het vrije scheppen' blijven voeden en sinds enkele jaren maakt ze dan ook voornamelijk vrij werk.

Sandra heeft veel gereisd, zowel in Europa als daarbuiten (oa Peru, Ethiopië, China en Bali). De laatste 10 jaar reisde zij met name naar oude spirituele krachtplekken, binnen en buiten Europa. Deze reizen en ervaringen zijn de belangrijkste inspiratiebronnen voor haar werk.

DOOD, een kunstprogramma over de verbeelding en ritualisering van de dood i.h.k.v. Cure Park in het Amsterdamse Bos

Dood

Doodgaan is het proces van de overgang van de ene fase van zijn naar de volgende. Het is een proces dat we niet kennen, ongewis als we zijn over de dood. Dood gaan is het verlaten van de veilige haven, onze vertrouwde plek. We verlaten ons lichaam om op weg te gaan naar een andere bestemming. Op de golven van wat het leven ons gegeven heeft, verkennen we de weg naar de dood, het dood gaan en wat daarna zou kunnen komen. Het is stil staan bij ons eigen leven. Het proces van transitie vraagt om de verbeelding van leven, dood, liefde en hoop.

DOOD

Voor deze verbeelding heeft Karel Winterink acht gasten uitgenodigd die ieder op één avond, tijdens de overgang van licht naar donker, hun kijk op de vergankelijkheid gestalte geven. Het nadenken en uitwisselen over en de verbeelding van de dood worden gedurende acht avonden van 21.00 – 23.00 uur geritualiseerd in een kathedraal van bomen in het Amsterdamse Bos. Vijf kunstenaars, een vormgever, een psycholoog en een fotograaf nemen de bezoekers mee op een gezamenlijke zoektocht. De gasten zijn: Gijs Assmann, Henry Marshall (i.s.m. Jeroen de Geus en Jay Jay van Sleen), Ine Mulder, Irene Fortuyn, Robin van ’t Haar, Rosa Verhoeve & Sandra van Elewout en Stance Oonk. Het programma DOOD wordt op de laatste avond afgesloten met een Death Cafe en Birth Cafe.

Programma

Donderdag 6 juli: Trui Simmelink & Karel Winterink en Claudia van Dijk leiden respectievelijk een Death Cafe en Birth Cafe, een samenkomst van zelfonderzoek en intens luisteren in antwoord op de vraag: Wat is jouw ervaring met de dood en geboorte?

Vrijdag 7 juli: Gijs Assmann (kunstenaar) houdt een Benedictijnse Dialoog naar aanleiding van zijn beeld Big Mama - een vanitas voor Franciscus.

Zaterdag 8 juli: Ine Mulder, vormgever, onderzoekt samen met haar gasten de manier waarop de herinneringen aan een dierbare kunnen worden gekoppeld aan de vijf stadia van rouw.

Zondag 9 juli: Robin van ’t Haar (kunstenaar) laat zich in Weerzien inspireren door een denkbeeldige ontmoeting met zijn overleden moeder.

Donderdag 13 juli, Irene Fortuyn (kunstenaar), Een avond in het bos, een Socratische dialoog om de plaats van de dood in cyclische systemen en de betekenis daarvan voor onze perceptie van de dood nader te onderzoeken.

Vrijdag 14 juli: Stance Oonk (kunstenaar) legt volgens sjamanistische traditie het medicijnwiel; een magische plek met o.a. visualisatie, wandelingen, verbeelding en healing.

Zaterdag 15 juli: Henry Marshall (psycholoog en storyteller i.s.m. muzikant Eelco de Geus en zanger Jay Jay van Sleen) put verhalen uit de oude Oosterse bron met Hari Katha, songs and stories of the Infinite.

Zondag 16 juli: in Shadow World nemen Rosa Verhoeve (fotograaf) en Sandra van Elewout (kunstenaar) hun gasten  mee op een zoektocht naar de potentie van het schemergebied in onszelf, het punt waar licht en donker elkaar raken en de verbeelding daarvan.

DOOD is onderdeel van Leven / Liefde / Dood, een drieluik over geboorte, seksualiteit en vergankelijkheid het Amsterdamse Bos

DOOD is onderdeel van Leven / Liefde / Dood in het kader van Cure Park, een manifestatie rondom de kunst van zorg in het Amsterdamse Bos van 4 juni t/m 16 juli 2017. Cure Park is een initiatief van TAAK, voor meer informatie zie www.curepark.nl en www.taak.me.

Op een open plek in het Amsterdamse Bos verrijst een tijdelijke tempel, die Claudia van Dijk&Arden Rzewnicki (Opnieuw kijken), Jasper Griepink (Love Space) en Karel Winterink (DOOD) inrichten rondom drie existentiële onderwerpen: leven, liefde en dood. In en rond deze gewijde plek worden zwangere vrouwen uitgenodigd te komen bevallen, en paren om seksualiteit te beleven en te delen. De cyclus sluit af met een programma rondom vergankelijkheid, en de transitie van leven naar dood. Voor meer informatie over de real – life ervaringen, workshops, gesprekken en kunstprojecten over Leven zie www.opnieuwkijken.nl, voor Liefde zie www.jaspergriepink.nl en voor Dood www.uitvaren.com.

Praktisch DOOD

DOOD vindt plaats van donderdag t/m zondag  op 6 t/m 9 juli en 13 t/m 16 juli op een veld in het Amsterdamse Bos aan de Nieuwe Meerlaan in Amstelveen, parkeerplaats – Berkenhoek, volg van daaruit de borden. De avondprogramma’s zijn gratis toegankelijk en vinden plaats van 21.00 tot 23.00 uur.

DOOD is, op uitnodiging van Taak, samengesteld  door Karel Winterink, uitvaartbegeleider en organisator van kunstprojecten, Death Cafe’s en Socratische Gesprekken.

Voor informatie en aanmelding graag een e-mail naar Karel Winterink, info@uitvaren.com.